Đột phá kinh tế 2019: Công nghiệp xuất siêu

Năm thứ 5 liên tiếp xuất siêu

2019 là một năm mà nền kinh tế toàn cầu gặp rất nhiều khó khăn, kinh tế toàn cầu tăng trưởng chậm so với năm 2018, đồng thời tăng trưởng thương mại toàn cầu năm 2019 được dự báo chỉ khoảng 1,2%, so với mức 3,6% của năm 2018 do xung đột thương mại giữa các nền kinh tế lớn, Mỹ, EU, Trung Quốc.

Suy giảm kinh tế toàn cầu đã ảnh hưởng không nhỏ đến tăng trưởng công nghiệp Việt Nam, vì thế, tốc độ tăng trưởng của ngành công nghiệp năm 2019 dự báo không cao bằng năm 2018.

Mặc dù vậy, 11 tháng vừa qua, công nghiệp Việt Nam vẫn tăng trưởng tốt, đạt 9,3%. Trong đó, công nghiệp chế biến chế tạo vẫn là điểm sáng của ngành công nghiệp, với mức tăng trưởng được duy trì khoảng 10,6% và là động lực dẫn dắt tăng trưởng của toàn ngành công nghiệp. Đóng góp vào sự tăng trưởng này chủ yếu là từ các ngành: sản xuất kim loại (tăng trưởng 31,7%), sản xuất than cốc, dầu mỏ tinh chế (24,5%), sản xuất giấy và sản phẩm từ giấy (12,1%), đồ nội thất (11,3%), dệt (11,3%).

Mặc dù kinh tế và thương mại thế giới tăng trưởng chậm nhưng xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2019 dự kiến vẫn tăng trưởng khoảng 7,8%, cao hơn nhiều so với mức trung bình thế giới và khu vực (Thái Lan tăng 4%, Malaysia giảm 1,8%, Indonesia giảm 5,7%).

Đặc biệt, nhóm mặt hàng công nghiệp chế biến chế tạo tăng trưởng 9,8%, điển hình như các mặt hàng gỗ và đồ gỗ nội thất, dệt may, da giày, điện tử, dây cáp điện, đồ chơi và dụng cụ thể thao... góp phần nâng cao vị thế của ngành công nghiệp Việt Nam trên thị trường thế giới.  

2019 là năm thứ năm liên tiếp, cán cân thương mại Việt Nam ghi nhận xuất siêu với hơn 10 tỷ USD.

Đặc biệt, năm nay cũng ghi nhận lần đầu tiên các sản phẩm ngành chế biến chế tạo đạt xuất siêu với gần 100 triệu USD - mặc dù giá trị không lớn, nhưng là tín hiệu đáng mừng, góp phần cải thiện cán cân thương mại của Việt Nam.

Tháng 12/2019 cũng đánh dấu sự kiện lần đầu tiên Việt Nam xuất khẩu được xe ô tô nguyên chiếc khi Thaco xuất khẩu xe bus sang Philippines.

Bên cạnh đó, điểm sáng trong tăng trưởng công nghiệp còn có lĩnh vực thu hút đầu tư nước ngoài. Trong năm 2019, cả nước thu hút được 3.478 dự án mới, với tổng vốn đạt gần 31,8 tỷ USD. Lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo chiếm tỷ trọng cao nhất với tổng số vốn đạt 21,56 tỷ USD, chiếm 67,8% tổng vốn đầu tư đăng ký.

Công nghiệp chế biến chế tạo chuyển biến tích cực

Đối với một nước đang trong quá trình công nghiệp hoá như Việt Nam, công nghiệp chế biến chế tạo được xem là động lực chính cho phát triển kinh tế. Kinh nghiệm các nước cho thấy, trong thời kỳ công nghiệp hoá, công nghiệp chế biến chế tạo luôn phải duy trì mức đóng góp trong GDP từ 20-30% trở lên. Tại Việt Nam, thời gian qua ngành này đã có chuyển biến tích cực. Tỷ trọng công nghiệp chế biến chế tạo trong GDP đã tăng từ 13% năm 2010 lên 16% năm 2018. Từ 2015 đến nay, công nghiệp chế biến chế tạo luôn duy trì được tốc độ tăng trưởng trên 10%/năm.

Ngành công nghiệp chế biến chế tạo lần đầu tiên xuất siêu thể hiện giá trị gia tăng trong nước đã được nâng cao, năng lực ngành công nghiệp hỗ trợ đã được cải thiện, ít phụ thuộc hơn vào các sản phẩm công nghiệp và vào các nguyên liệu, linh kiện phụ tùng nhập khẩu.

Khả năng cạnh tranh của các sản phẩm công nghiệp Việt Nam dần được nâng cao và sự dịch chuyển cơ cấu tích cực sang các ngành có giá trị cao hơn, và lên nấc thang giá trị cao hơn của chuỗi giá trị. 

Năm 2020, dự báo kinh tế thế giới có chiều hướng tích cực. Để công nghiệp chế biến chế tạo tiếp đà tăng trưởng, bên cạnh việc tạo các điều kiện và môi trường thuận lợi để thu hút các nguồn lực xã hội đầu tư vào công nghiệp, cần có các giải pháp quyết liệt để hỗ trợ doanh nghiệp như chính sách thuế, chính sách tín dụng ưu đãi cho dệt may, da giày, ô tô, cơ khí, đặc biệt là ngành công nghiệp hỗ trợ và triển khai các hoạt động hỗ trợ.

Đồng thời cũng cần có các chính sách, giải pháp để tiếp tục thu hút đầu tư nhằm tận dụng sự dịch chuyển đầu tư, tái cấu trúc chuỗi giá trị của các tập đoàn đa quốc gia trong bối cảnh các tranh chấp thương mại ngày càng gia tăng.

Kinh nghiệm từ các nước thành công trong việc thoát bẫy thu nhập trung bình cho thấy, phát triển nguồn nhân lực và công nghệ (như ở Hàn Quốc, Đài Loan những năm 1960) không dàn trải mà phải lấy công nghiệp chế biến chế tạo làm trọng tâm, gắn với việc nâng cao năng suất, năng lực cạnh tranh và trình độ công nghệ của các doanh nghiệp công nghiệp trong nước.

Hơn nữa, để ngành công nghiệp chế biến chế tạo phát triển, cần có sự vào cuộc hơn nữa của các địa phương, đặc biệt là các tỉnh có triển vọng về phát triển công nghiệp.

Trong sự thành công của ngành có vai trò quan trọng của Bộ Công Thương trong việc đưa triển khai các giải pháp, chính sách nhằm thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu nội ngành công nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, tập trung phát triển các ngành công nghiệp ưu tiên như cơ khí trọng điểm, ô tô, công nghiệp hỗ trợ,...

Điển hình như Nghị định 116/2017/NĐ-CP về ô tô. Việc Thaco xuất khẩu được ôtô nguyên chiếc sang ASEAN là minh chứng cho hiệu quả của chính sách này. Hay Nghị định 111/2015/NĐ-CP về phát triển công nghiệp hỗ trợ và Quyết định 68/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình Phát triển công nghiệp hỗ trợ từ 2016 đến năm 2025 mang lại nhiều cơ hội cho các DN tiếp cận thị trường, kết nối kinh doanh, tư vấn cải tiến, đào tạo và đổi mới công nghệ...

Thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục đưa ra định hướng phát triển và ban hành các chính sách nhằm duy trì vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế trong các lĩnh vực dệt may, da giày, chế biến gỗ, ô tô, điện tử. Ngoài ra, tiếp tục làm tốt vai trò khai phá thị trường xuất khẩu thông qua các FTAs mới được ký kết...

Đồng thời, Bộ sẽ đẩy mạnh hỗ trợ các doanh nghiệp, đặc biệt là DN công nghiệp hỗ trợ, trong đó có việc triển khai thành lập các Trung tâm kỹ thuật hỗ trợ phát triển công nghiệp tại các vùng kinh tế trọng điểm. Các trung tâm này sẽ đóng vai trò đầu mối triển khai các hoạt động hỗ trợ, xây dựng năng lực, nghiên cứu phát triển, đổi mới sáng tạo cho các doanh nghiệp công nghiệp trong nước.

Đỗ Nam